Karadağ Hükümeti’nin resmi belgelerine göre, Karadağ makamları, ABD merkezli bir şirketle işbirliği yaparak insansız hava araçları (İHA) üretimine başlamayı planlıyor. Üretilecek ilk seri İHA’ların Ukrayna’ya bağışlanacağı belirtiliyor.
Hükümet, bu girişimin Karadağ’ın stratejik yönelimiyle uyumlu olduğunu ve özellikle yerli savunma sanayinin güçlendirilmesine katkı sağlayacağını vurguladı. Ayrıca, bu adımın Karadağ ordusunun NATO çerçevesindeki kabiliyetlerini artıracağı, Ukrayna’nın savunma ihtiyaçlarına destek sağlayacağı ve Karadağ’ı küresel pazarda modern savunma ekipmanlarının güvenilir bir tedarikçisi konumuna taşıyacağı ifade edildi.
Üretime ne zaman başlanacağı ve Karadağ’ın bu proje için ne kadar bütçe ayıracağı henüz bilinmiyor. Hükümet belgesinde, değeri 15 milyon dolara kadar ulaşabilecek olan anlaşmanın, Başkan Donald Trump liderliğindeki ABD yönetimi tarafından destekleneceği de yer aldı. Bu kapsamda anlaşmanın, ABD’nin Karadağ Ordusu’na tahsis ettiği kaynaklardan finanse edilebileceği değerlendirmesi yapılıyor.
ABD Büyükelçiliği’nden Açıklama: Savunmaya Yatırım Karadağ’ın Ciddiyetini Gösteriyor
ABD’nin Karadağ Büyükelçiliği, Amerikan hükümetinin tüm ortak ülkeleri ABD’li firmalarla savunma yatırımları ve işbirlikleri yapmaya teşvik ettiğini belirtti. Radio Free Europe’a yapılan yazılı açıklamada, “Amerikan insansız hava sistemleri gibi savunma yeteneklerine yapılan yatırımlar, Avrupa’nın kendi güvenliği için daha büyük bir sorumluluk üstlenmesini beklediğimiz bir dönemde, Karadağ’ın İttifak’a olan taahhütlerine sadık kaldığını göstermektedir” denildi.
NATO üyesi ülkelerin gayri safi yurt içi hasılalarının en az %2’sini savunmaya ayırması gerekirken, büyükelçilik, ABD’nin beklentilerinin daha yüksek olduğunu hatırlattı: “Başkan Trump’ın da belirttiği üzere, Lahey Zirvesi’nde tüm müttefiklerin gayri safi yurt içi hasılalarının %5’ini savunma harcamalarına ayırma sözü vermesi önemlidir.”
ABD’nin Podgorica Büyükelçiliği ayrıca, bu anlaşma kapsamında işbirliğine gidilmesi halinde bunun “güvenlik, istikrar ve ortak refahı” teşvik edeceğini vurguladı.
Niyet Mektubu Onaylandı, Sözleşme Eylülde Tanıtılacak
Karadağ Hükümeti, 29 Mayıs’ta düzenlenen toplantısında, İHA sistemlerinin üretimi ve Karadağ havalimanlarından ihracatın geliştirilmesine yönelik bir “niyet mektubu”nu onayladı. Söz konusu mektubun, Karadağ Başbakan Yardımcısı ve Ekonomik Kalkınma Bakanı Nik Gjeloshaj ile ABD’li By Light Professional IT Services LLC şirketinin müdürü Robert J. Donahue tarafından kısa süre içinde imzalanması planlanıyor.
Bu mektup, eylül ayında imzalanması beklenen sözleşmenin tanıtımı niteliğinde olacak.
Gjeloshaj’ın liderliğindeki Ekonomik Kalkınma Bakanlığı, Radio Free Europe’un fabrikanın tam olarak nereye kurulacağı, üretimin ne zaman başlayacağı ve kaç kişinin istihdam edileceği yönündeki sorularına yanıt vermedi.
Hükümet belgelerine göre, Karadağ ayrıca askeri parçalar ve tehlikeli maddelerin üretimi ile ihracatına yasal bir zemin hazırlayacak. Bu çerçevede silah ve askeri teçhizat üretimine yönelik bir yasa tasarısı üzerinde çalışılıyor ve bu taslağın yıl sonuna kadar hazır olması bekleniyor.
Projeye sekiz farklı bakanlık, Sivil Havacılık Kurumu ve Podgorica Havalimanı da dâhil olacak.
Karadağlı Şirketlerle Ortaklık ve Yerli Katkı
Karadağ Hükümeti, bu girişim kapsamında By Light şirketi ve ortağı 4WINDS LLC ile işbirliği yaparak Karadağ’da bir şirket kurulacağını ve İHA üretim kapasitesi için finansman sağlanacağını belirtti.
Anlaşma kapsamında, hava ve su altı teknolojilerinin test edilmesi için Karadağ’daki ve bölgedeki şirketlerin altyapısından faydalanılması öngörülüyor. Belgede, Karadağ’ın kuzeyinde faaliyet gösteren iki firma özellikle öne çıkıyor: Mojkovac’tan Tara Aerospace ve Berane’den Poliex.
Daha önce kısmen ya da tamamen devlet mülkiyetinde olan bu şirketler sonrasında özelleştirildi. Hükümet hâlen, hava güvenlik sistemleri konusunda uzmanlaşan ve geçtiğimiz yılı 12,5 milyon avrodan fazla kârla kapatan Tara Hava Yolları’nda %8,6 oranında hisseye sahip. Patlayıcı üretimi yapan Poliex ise 4,2 milyon avronun üzerinde kâr elde etti.
By Light: Uzun Süreli Uçuş Kabiliyeti ve Eğitim Hizmeti
Amerikan By Light şirketinin resmi internet sitesinde dört farklı tipte İHA tanıtılıyor. Bu araçların uzun uçuş süresine, düşük gürültüye ve hem hava hem su ortamlarında çoklu operasyon yeteneğine sahip olduğu belirtiliyor.
Şirketin en gelişmiş modeli olan HALO-27.2 VTOL, maksimum 6 kilogram yük taşıyabiliyor ve havada 10 saate kadar kalabiliyor. Şirket ayrıca, drone pilotlarına yönelik eğitim hizmeti de sunuyor ve Amerikan kurumlarıyla çeşitli sözleşmelere imza atmış durumda.
İlk Seri Ukrayna’ya Bağışlanacak
Karadağ Hükümeti, üretilmesi planlanan İHA sistemlerinin ve ilgili koruyucu ekipmanların ilk partisini Ukrayna’ya bağışlayacağını taahhüt etti. Belgelerde, “Ukrayna’da süren çatışmalar, İHA sistemlerine ve tehlikeli maddelerin güvenli bir şekilde taşınmasına olan acil ihtiyacı göstermektedir” ifadeleri yer aldı.
Şubat 2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinden bu yana Karadağ, Kiev yönetimine toplamda 11,3 milyon avroluk askeri yardımda bulundu, Ukraynalı sivillere koruma sağladı ve Rusya’ya yönelik yaptırımlar uyguladı.
Karadağ ve Ukrayna, yakın zamanda, olası bir silahlı saldırı durumunda karşılıklı destek, savunma sanayine yatırım, istihbarat işbirliği ve savaş sonrası yeniden inşa çalışmalarını kapsayan on yıllık bir işbirliği anlaşmasının metni üzerinde mutabakata vardı. Ancak bu anlaşma henüz imzalanmadı.
Ukrayna ile benzer içerikteki anlaşmalar, şimdiye kadar büyük çoğunluğu NATO üyesi olan 30 ülke tarafından imzalanmış durumda.
Kaynak: KOHA – 05.06.2025
