Karadağ Havalimanları İşletmesi (ACG), yeni Hava Taşımacılığı Yasası ile getirilen düzenlemelerin, ülkenin hava ulaşımını iyileştirme ve stratejik öneme sahip destinasyonlarla bağlantı kurma yolunda önemli bir adım olduğunu duyurdu. Havacılık portalı Aero editörü Predrag Vučetić de bu görüşe katılıyor.
Söz konusu yasa değişikliği, Demokratik Halk Partisi (DNP) milletvekilleri Jelena Kljajević, Milan Knežević, Vladislav Bojović ve Dragan Bojović tarafından önerildi. Hükümetin de destek verdiği teklif, şu anda meclis sürecinde. Değişiklikler, Avrupa Birliği ülkelerinde yaygın olarak uygulanan “Kamu Hizmeti Yükümlülüğü” (PSO) modeli temelinde hazırlandı.
PSO Nedir?
PSO modeli, devletin kamu yararına olduğu belirlenen hava yollarına sübvansiyon sağlamasını öngörüyor. Bu sistemde, ihaleyi kazanan havayolu şirketi belirli rotalarda ve belirli bir süre içinde uçuş yapma yükümlülüğü altına giriyor.
Bu tür güzergahların kamu yararına hizmet sayılabilmesi için belirli kriterleri karşılaması gerekiyor.
Vučetić’e göre, PSO hatları özellikle turizm sezonu dışında hava bağlantısının korunması açısından büyük önem taşıyor. Karadağ’ın turizm gelirlerinin GSYİH içindeki payı yüzde 35’e ulaştığı için, istikrarlı hava ulaşımı ekonomik büyüme açısından kritik bir rol oynuyor.
Hangi Rotalar Öncelikli?
Vučetić, Almanya, Fransa, İngiltere ve İtalya gibi turizm açısından önemli pazarlara sürekli ulaşımın sağlanmasının, hem turistler hem de yurtdışında yaşayan Karadağ vatandaşları için gerekli olduğunu belirtiyor. Londra, Viyana, Zürih, Varşova ve Prag gibi şehirler de önerilen destinasyonlar arasında.
Bu rotalar sadece turizm değil, aynı zamanda Karadağ diasporasının hareketliliği açısından da önem taşıyor.
Avrupa ve Bölgesel Deneyimler
PSO uygulamaları, Avrupa Birliği ülkelerinde uzun süredir kullanılıyor. Fransa yaklaşık 40 PSO rotasıyla başı çekerken, yıllık toplam sübvansiyon miktarı 300 milyon avroya ulaşıyor. Bu uçuşların çoğu iç hatlar kapsamında.
Hırvatistan, 2016-2020 döneminde 10 rota için yılda 12,6 milyon avro yatırım yaptı. Sırbistan da 2019-2021 döneminde Niş’ten başlattığı PSO programına yılda 5,1 milyon avro ayırdı. 2023 sonunda Air Serbia ile yapılan 34 milyon avroluk anlaşmayla Niş ve Kraljevo’dan birçok uluslararası hat aktif hale geldi.
ACG, bu örneklerin Karadağ için ilham verici olduğunu ve benzer şekilde etkili uygulamaların mümkün olduğunu savunuyor.
Devletin Rolü ve Öneriler
Vučetić, PSO uygulamasında devletin merkezi bir rol oynaması gerektiğini vurguluyor. Devlet; kriterlerin belirlenmesi, şeffaf ihale süreçleri ve sözleşme takibinden sorumlu olmalı.
ACG, son dört yılda havayollarına yaklaşık 30 milyon avroluk teşvik sağladıklarını belirterek, bu yükü sadece kendilerinin taşımaması gerektiğini söylüyor. Turizm ve konaklama sektörünün de bu sürece destek vermesi gerektiğine dikkat çekiliyor.
Vučetić ayrıca, PSO rotalarının altyapı yatırımları için AB’nin katılım öncesi fonları ve uluslararası kalkınma yardımlarından yararlanabileceğini ifade ediyor. Özel sektörün de uzun vadeli potansiyeli olan hatlarda sürece dahil olması öneriliyor.
Ayrıca, PSO programlarının başarısı için düzenli performans değerlendirmeleri yapılması ve kamuya açık raporlamaların sağlanması gerektiği belirtiliyor.
Zorluklar: Rekabet ve Bütçe
Karadağ’ın PSO rotalarıyla ilgili en büyük zorluklarının, Dubrovnik, Tiran ve Priştine gibi bölge havalimanlarıyla rekabet, sınırlı bütçe ve iç havayolu sayısının azlığı olduğu ifade ediliyor. Vučetić, bu nedenle PSO güzergahlarının dikkatle seçilmesi ve şeffaf bir kamu ihale süreci yürütülmesi gerektiğini vurguluyor.
Ayrıca, havalimanı altyapısına yatırım yapılması gerektiğini belirterek, Podgorica ve Tivat Havalimanlarının PSO rotalarına hizmet verebilecek kapasitede olduğunu ancak bazı teknik eksiklerin giderilmesi gerektiğini söylüyor.
Tivat Havalimanı’nın düşük görüş koşullarında zorluk yaşadığına, Podgorica’nın ise terminal kapasitesi ve kış operasyonları için iyileştirmeye ihtiyaç duyduğuna dikkat çekiliyor.
Bakanlık Harekete Geçiyor
Ulaştırma Bakanlığı, PSO modelini mümkün olan en kısa sürede uygulamaya koymak için çalışmalara başladığını açıkladı. AB düzenlemeleriyle uyumlu kriterlere göre güzergahlar belirlenecek.
Bakanlık, turizm ve ulaşım sektöründen paydaşlarla kapsamlı bir istişare süreci yürütmeyi ve bu doğrultuda öncelikli destinasyon listesini hazırlamayı planlıyor. Maliye Bakanlığı ile birlikte, gerekli bütçe ve yasal çerçevenin de oluşturulması hedefleniyor.
Kaynak: investitor – 09.04.2025
