Karadağ’da yasadışı konut kiralama faaliyetleri, devlete her yıl milyonlarca avroya mal oluyor. Ekonomik analistlerin tahminlerine göre, kayıt dışı kira gelirleri nedeniyle ülke ekonomisi yıllık 20 ila 30 milyon avro arasında zarara uğruyor. Vergi müfettişlerinin özel mülklere giriş yetkisi olmaması, bu alandaki denetimlerin yapılmasını neredeyse imkânsız hale getiriyor.
RTCG’nin haberine göre, ev sahipleri ile kiracılar arasında yapılan anlaşmaların büyük bölümü herhangi bir yasal sözleşmeye dayanmadan, doğrudan elden ödeme yoluyla gerçekleşiyor. Bu da hem devlete vergi kaybı yaratıyor hem de kiracıların yasal korumadan yoksun kalmasına neden oluyor. Özellikle başkent Podgorica’da stüdyo daire kiralarının 300 avroyu aşmasına rağmen, büyük çoğunluğu kayıt dışı olarak kiralanıyor.
Vergi Dairesi verileri, bu sorunun ülke genelinde yaygın olduğunu ortaya koyuyor. 2024 yılında Podgorica’da 12.500’ün üzerinde kira sözleşmesi resmi olarak kayda geçirilmiş olsa da, bu rakamın çok daha fazlasının kayıt dışı olduğu tahmin ediliyor. Ülkenin güney bölgelerinde 12 bine yakın sözleşme imzalanırken, kuzeyde en çok sözleşme Bijelo Polje’de yapıldı. Ancak Žabljak gibi bazı şehirlerde son iki yılda tek bir kira sözleşmesinin dahi kayda geçmediği belirtiliyor.
Kiracılar Derneği, yetkililere çağrıda bulunarak gayrimenkul piyasasının yasal çerçeveye oturtulması ve kira sözleşmelerinin zorunlu olarak tescil edilmesi gerektiğini vurguluyor. Dernek temsilcisi Dragan Živković, sözleşmesiz kiracıların hiçbir yasal güvenceye sahip olmadığını ve bu durumun mağduriyetleri artırdığını belirtiyor. “Bu kişiler ne kiracı, ne ev sahibi. Hukuken yok hükmündeler,” diyen Živković, özellikle yabancı kiracılar karşısında yerel kiracıların zor durumda kaldığını ifade ediyor.
Emlakçılar Derneği’nden Željka Kažić ise, ev sahiplerinin vergi beyanında bulunma zorunluluğu olmasına rağmen çoğunun bu yükümlülüğe uymadığını söylüyor. Kažić, Vergi Dairesi’nin kira gelirlerine ilişkin kapsamlı bir denetim ve otomatik vergi tahsil sistemi kurması gerektiğini savunuyor. Aksi halde devletin kira gelirlerinden adil bir pay alması mümkün görünmüyor.
Vergi müfettişleri ise mevcut yasal çerçevenin ellerini bağladığını ifade ediyor. Müfettiş Adnan Duković, özel dairelerde vergiye tabi faaliyetlerin yürütülüp yürütülmediğini yerinde inceleme olmadan tespit etmenin çok zor olduğunu belirtiyor. Duković, gelecekte yapılacak yasal değişikliklerle müfettişlere daha geniş yetkiler verilmesini umut ettiklerini söylüyor.
Karadağ’da son nüfus sayımına göre yaklaşık 397 bin daire bulunuyor. Aylık kiralamaların yanı sıra hızla büyüyen “günlük daire” pazarı da vergi dışı kazanç elde edilen başka bir alan olarak dikkat çekiyor. Uzmanlar, gerekli denetim ve yasal düzenlemeler yapılmadığı sürece devletin kasasına yalnızca kırıntıların gireceğini, asıl kazancın ise kayıt dışı şekilde ev sahiplerinin cebine aktığını belirtiyor.
Kaynak: investitor – 22.05.2025
