Kesin veriler bulunmamakla birlikte, ekonomik analistlere göre Karadağ ekonomisi kaçak daire kiralamaları nedeniyle yıllık 20 ila 30 milyon avro arasında gelir kaybına uğruyor. Ev sahiplerinin çoğu, mevcut yasal boşluklardan yararlanarak vergisiz şekilde konut kiralıyor. Vergi müfettişleri, yasanın özel mülkleri denetlemeye izin vermemesi nedeniyle kontrol yapamıyor. Bu durum, konut fonuna aktarılması gereken gelirlerin toplanmasını engelliyor.
Podgorica ve Diğer Bölgelerde Durum
Podgorica’da stüdyo dairelerin aylık kirası 300 avrodan başlayarak konumuna göre artıyor. Çoğu kiralama işlemi, sözleşme imzalanmadan ve kayıt altına alınmadan elden ödeme ile gerçekleştiriliyor. Vergi Dairesi’ne göre, geçen yıl Podgorica’da 12.500’den fazla, ülkenin güneyinde ise 12.000’e yakın kira sözleşmesi imzalandı. Ancak kuzeyde durum farklı; Bijelo Polje en fazla sözleşme kaydedilen şehir olurken, Žabljak’ta son iki yıldır tek bir kira sözleşmesi dahi imzalanmadı.
Yetkililere Düzenleme Çağrısı
Kiracılar Derneği, gayrimenkul piyasasının yasal çerçevede düzenlenmesini ve kira sözleşmelerinin zorunlu hale getirilmesini talep ediyor. Dernek yetkilisi Dragan Živković, kayıt dışı kiralamalar nedeniyle hem kiracıların hem de devletin zarar gördüğünü vurguluyor.
Emlakçılar Derneği’nden Željka Kažić ise, ev sahiplerinin beyanname verme zorunluluğu bulunmasına rağmen çoğunun bu yükümlülüğe uymadığını belirtiyor. Bu nedenle Vergi İdaresi, kira gelirlerinden elde edilmesi gereken vergi miktarına dair net bir bilgiye sahip değil.
Vergi müfettişi Adnan Duković, mevcut yasalar nedeniyle özel mülklerde denetim yapmanın mahkeme kararı olmadan mümkün olmadığını söylüyor. Yeni yasal düzenlemelerin, vergi müfettişlerine daha fazla yetki vererek denetimleri kolaylaştırması bekleniyor.
Kayıt Dışı Kiralamalar Kiracıları Mağdur Ediyor
Kayıt dışı kiralamalar nedeniyle en büyük mağduriyeti kiracılar yaşıyor. Živković’e göre, ev sahipleri daha yüksek kira ödeyebilecek yeni kiracılar (özellikle Rus, Ukraynalı veya Türk vatandaşları) bulduğunda, mevcut kiracılarını baskı ve tehditlerle tahliye edebiliyor. Yasal sözleşmesi bulunmayan kiracılar, haklarını aramakta zorluk çekiyor.
Karadağ’da yaklaşık 397.000 konut bulunuyor ve günlük kiralık daire sektörü hızla büyüyor. Ancak, devlet gerekli kontrolleri sağlayamadığı için bu gelirden pay alamıyor. Ev sahipleri büyük kazanç elde ederken, devlet yalnızca sınırlı bir gelir toplayabiliyor.
Kaynak: CDM – 08.03.2025
