Nikšić’te Osmanlı mimarisini inceleyen çok az araştırmacı var, ancak 400 yıl süren Osmanlı hakimiyetinin kentte bıraktığı derin izler bulunuyor. O dönemden günümüze ulaşan yapıların sayısı oldukça az ve bu yapılar mütevazı mimari örnekler sunuyor. Ancak Karadağ Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nden Yardımcı Doçent Dr. Vladimir Bojković ve Dr. Jelena Bajić Šestović’in hazırladığı “Nikšić’te Osmanlı Mimarisi Kalıntıları” adlı bilimsel makalede, bu yapıların belirli bir döneme tanıklık ettiği ve korunmaları ile yeniden inşalarının öncelikli olması gerektiği vurgulanıyor.
Nikšić’in Osmanlı döneminden kalma mimari mirasını araştıran yazarların, kentin tarihini belgeleyen ve kültürel mirasın korunmasının meslek mensupları ile vatandaşlar arasında farkındalık yaratmasının gelecek nesiller için önemini vurgulayan çalışmaları “ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi”nde yayımlandı.
Nikšić, 1456’dan 1877’ye kadar Osmanlı egemenliğinde kaldı. Yazarlar, Osmanlıların Balkanlar’daki diğer kentlerde olduğu gibi (Lowry, 2003; Yenişehirlioğlu, 1983; Kiel, 1979) fethettikleri kentleri önce yıktıklarını, ardından kendi kentsel ve mimari yöntemlerine göre yeniden inşa ettiklerini hatırlatıyor.
Makalede, “Osmanlılar Nikšić’i yeniden kurduktan sonra şehir kadılık ilan edilerek kasaba statüsüne kavuştu. Bu statü, şehrin cami, mektep, hamam, imaret, tekke, han veya kervansaray ve çarşı (bir dizi dükkân ve atölye) gibi temel kentsel bileşenlere sahip olmasını gerektiriyordu.” ifadelerine yer veriliyor.
Osmanlı Evlerinin Neredeyse Tümü Yıkıldı
Yazarlar, Nikšić’te bir zamanlar etkileyici olan Osmanlı konut mimarisinin nadir kalıntıları arasında yalnızca temelleri korunan Mušović ailesine ait evler ile yalnızca giriş cephesi ayakta kalan Mekić ailesine ait evin bulunduğunu belirtiyor.
Nikšić bölgesinde bu döneme ait tipik Osmanlı evlerinden hiçbiri tam olarak korunamamıştır.
Bir Diğer Önemli Eser: Hacı İsmail Köprüsü
Nikšić’te Osmanlı döneminden kalan az sayıdaki köprüden biri de Dukla’da bulunan ve 1807 yılında Hadži Ismail Lekić tarafından yaptırılan Zeta Nehri üzerindeki Hacı İsmail Köprüsü’dür. Yaklaşık 110 metre uzunluğundaki köprü, ince işlenmiş taş bloklardan yapılmış olup sekiz adet düzensiz yarım daire biçimli kemeriyle dikkat çeker.
Kervan yollarının kavşağında bulunan köprü, bir asırdan fazla bir süre halk arasında “Hac Köprüsü” olarak biliniyordu. Gacko, Mostar, Foça ve Višegrad’a bağlanan eski Nikšić Köprüsü, 2017 yılında restore edildi.
Dokuz Camiden Sadece Hacı İsmail’in Camisi Korunabildi
Bilimsel makalenin yazarları, “Dini yapılar kentsel mekânların şekillenmesinde önemli bir rol oynuyor ve Balkanlar’da tarihi koşullara uyarlanmış belirli bir cami tipolojisi gelişti. Şehirde dört cami ve çevrede beş cami daha vardı; bu, Nikšić kadılığının kapsadığı alanı yansıtıyordu. Bu dokuz camiden yalnızca biri günümüze kadar korunabilmiştir: Şehrin iç kesiminde yer alan Hacı İsmail Camii,” diye belirtiyorlar.
Leković Kulesi Hâlâ Ayakta
“Nikšić’te Osmanlı Mimarisi Kalıntıları” adlı bilimsel makalede şu ifadeler yer alıyor: “Osmanlı döneminde Nikšić, çok sayıda savunma kulesinin inşa edildiği bir şehirdi. Bunlardan sadece Leković Kulesi ayakta kalmış, ancak büyük kısmı harap durumdadır. Yapım yöntemi ve taş işçiliği tarzı, kulenin 18. yüzyılın sonu veya 19. yüzyılın başında inşa edildiğini düşündürmektedir. Leković Kulesi, kıyı şeridindeki inşaatçıların ustalığını anımsatan, incelikle oyulmuş taşlardan ustalıkla inşa edilmiştir. Kulenin yalnızca güney tarafında, yüksek tavanlı, geniş ve yüksek bir mekâna açılan bir kapısı vardır. Buradan ahşap merdivenli dar bir geçitle birinci kata çıkılır. Binanın içinden hâlâ dar boşluklar görülebiliyor.”
Kaynak: vijesti – 05.02.2025
